حجاب و جایگاه زن
مگر نه اینکه زن و مرد هر دو انسانند و برابر ؟
مگر نه اینکه تنها از لحاظ جنسی متفاوتند ؟
مگر نه اینکه زن و مرد مشترکاً پایه خلقت و تشکیل دهنده خانواده، قبیله و جامعه می باشند؟
پس چرا به هر مناسبت از جایگاه زن صحبت میشود، اما کم دیده ایم که جایگاه مرد مورد بحث یا سئوال واقع شود! و سئوالات بسیاری از این دست.
البته گاهی اوقات هم جوابهائی بر این سئوالات می سازم، از این قبیل که؛
چون جهان امروز پدر سالار است، و زن طرف دوم بحساب می آید، سالار یعنی مرد حق دارد جایگاه طرف دوم، یعنی زن را مورد سئوال قرار دهد!
و یا چون زن موجودی پیچیده تر از مرد و اسرار آمیز است، مورد توجه و بحث است! و بسیار جواب از این دست.
نکته ای که باید به آن اشاره کنم اینست که قبل از انقلاب اسلامی ایران، جهان آنچنان توجهی همانند بعد از انقلاب، به مسئله جایگاه زن در اسلام نداشت، و آن را زیر ذره بین نمی گذاشت.
آنچه گهگاه ذهن مردم غرب را بر آن می داشت تا به زن در ممالک اسلامی بیاندیشند داستان و افسانه های حرمسرا های خلفا و شاهان مشرق زمین ، با زنان فراوان محصور در آنها بود.
اینان مسئله حرمسرا را به آزادی تعدد زوجات در اسلام مربوط دانسته و نگرش خویش به زن در اسلام را از آن استنباط مینمودند، و جوامع اسلامی را به حرمسرا داری و بردگی زنان محکوم میکردند.
البته این نگرش هم آنچنان عمیق نبود و از نوشتن قصه های افسانه های شرقی و استفاده آنها در تولید فیلمهای سینمائی فراتر نمی رفت.
گرچه موضوع فوق، جایگاه قابل بحثی در مطلب امروز ما ندارد، اما بد نیست بدانیم که حرمسرا، بدلیل رعایت نکردن عدالت در آن، اصولا مغایر با قوانین اسلام و از این منظر باطل می باشد.
اما تعدد زوجات، که در بسیاری اقوام دیگر نیز بصورت سنتی یا تلویحی وجود داشته است، گرچه در اسلام صریحاً مجاز می باشد، اما چنان شرائطی بر آن فرض شده، که آنرا در عمل تقریباً غیر ممکن می سازد.
بد نیست بعضی علل مجاز دانستن تعدد زوجات بررسی شود:
طبق رسم بعضی از اسکیموها اگر یکی از آنها در شکار کشته می شد، همنوعانش زن و بچه او را می کشتند، زیرا هرکس فقط میتوانست، خوراک خود و خانواده ا ش را تهیه کند، لذا با کشته شدن یکنفر، یک یا چند نفر دیگر هم محکوم به فنا می شدند، تا تعادل بین دستاورد و مصرف قبیله بهم نخورد.
در سایر جوامع که مردهایشان بیشتر در جنگ و یا کارهای سخت کشته می شدند و زن و فرزند آنان، بی سرپرست و نان آور می ماندند، چنین رویه ای معمول نبود، اما در چنین حالتی، این زن بیوه و اطفال یتیم چه باید می کردند؟
برده یا خدمتکار کسی می شدند تا لقمه نانی و سرپناهی داشته باشند؟
دزد، جنایتکار، گدا و یا خود فروش میشدند تا خود را بر روی آب نگه دارند؟
به هر حال حاصل این واقعیت تلخ یک معضل اجتماعی بود که تأثیر منفی در جامعه بر جای می گذاشت.
اسلام این وضعیت را مورد توجه جدی قرارداده، بدینترتیب که: مسئله یتیم را با وضع قوانینی در راستای الزام رعایت حقوق ایتام ، و مسئله زن بیوه را هم با مجاز دانستن تعدد زوجات، تحت رعایت شرائط بسیار سختی که بر آن فرض نموده، حل نموده است.
بنابر این مشخص است که مجاز بودن تعدد زوجات بدلیل جلوگیری از معضلات اجتماعی و فساد می باشد، و با حرمسرا خصوصاً به طرزی که در تاریخ و قصص منعکس گردیده، و بیشتر بمنظور خوشگذرانی و نمایش قدرت بوده است، مغایرت کامل دارد.مسئله دیگری که این روزها جنجال بر انگیز شده، و حتی شهرت قانونمندی و آزاد اندیشی بعضی از کشورهای پیشرفته را نیز زیر سئوال برده است، مسئله حجاب است، که گاهاً تلویحاً چنین نمایش داده شده، که حجاب ابداع ج. ا. ایران و یا پرچم افراطیون و حتی تروریستها میباشد، در صورتیکه چنین نیست، زیرا؛
زنان، در ایران باستان هم از حجاب استفاده میکرده اند، و ساده ترین دلیل آن، لباسهای زنان عشایر و روستاهای ایرانست که نمادی از البسه ایران قبل از اسلام را دارد، مانند ابیانه و بسیاری دهات که در دامنه کوهستانهای ایران قرار دارند.
همچنین حجاب در میان پیروان بیشتر ادیان و جوامع و خصوصاً ادیان ابراهیمی و اقوامی که از آسیا تا افریقا و شرق اروپا زندگی می کرده و عملاً بزرگترین و قدیمی ترین تمدنها را تشکیل میداده اند، نیز به اشکال مختلف رایج بوده است.
شاید لازم نباشد، تاریخ را زیاد به عقب ببریم!
اگر نظری به اروپای غربی تا اوائل و حتی اواسط قرن بیستم بیاندازیم، ملاحظه می کنیم که لباس خانمها نسبت به پوششی که امروز مورد استفاده قرار می گیرد، بسته و پوشاننده تر بوده است.
مقابله ای که امروزه در جوامع غربی با حجاب میشود، شاید مقابله بی حجابی مفرط در مقابل حجاب است، که بطور خودکار موجب تضاد گردیده و آنرا بحث بر انگیز نموده است، وگرنه استفاده از حجاب طی گذشت قرنها، تغییری نکرده که سئوال جدیدی خلق کرده باشد.
حالت ساده فوق، یعنی قرارگرفتن حجاب در برابر لباس سبک امروزی، زمینه سوء استفاده سیاسی از این موقعیت را فراهم نموده است، و می بینیم که عمل هم شده، که حجاب زنان مسلمان در چند سال اخیر، در جهان غرب خبر ساز شده و احزاب و رسانه ها بسیار بر سر آن بحثهای جنجالی کرده اند، که از آن میگذریم. جوامع غربی، چندیست حجاب را تا آنجا به محاکمه یکطرفه خود کشانیده اند، که زنهائی را از رفتن به دانشگاه یا محیط کار محروم کرده و دموکراسی سنتی خویش را بدینوسیله زیر سئوال برده اند.
اما اگر پنجاه سال قبل چنین مسئله ای در غرب مطرح می شد، توجه کمی را بخود جلب می کرد و همین موضوع صد سال پیش، تقریباً اصلاً مورد توجه نمی بود.
لباس پوشیدن امروزه که در برابرحجاب قرار گرفته، پدیده ایست که زائیده صنعت و یا بهتر بگوئیم تجارت مد میباشد، که در کنار صنعت تبلیغات، کار را فرا تر ازین نیز برده، که از مجال این بحث خارج است. اسلام حجاب را بصورت دستور شرعی با مشخصات و دلائل روشن مطرح کرده و رعایتش را واجب دانسته است، اما ساختار ظاهری حجاب در اقوام مختلف مسلمان اشکال مختلفی دارد، که بر پایه آداب و سنن قدیمی و عادات قومی آنها استوار است، گرچه فلسفه حجاب در اغلب این اقوام تا حدود زیادی برابر میباشد، که امیداست در فرصتی دیگر تحت عنوان صورت ظاهری و فلسفه حجاب آنرا بررسی کنیم.
با وجود اینکه انقلاب اسلامی ایران در کشوری بوقوع پیوسته، که مخالفت اصولی باحجاب در آن وجود نداشته، اما حجاب هم بعد از انقلاب اسلامی ایران مسیرجدیدی را پیموده و اشکال مختلفی را آزموده است.
اشکال مختلف حجاب بر حسب مقاطع زمان، اوضاع اجتماعی و موقعیت اقتصادی، با یکدیگر تفاوت داشته، و آنچه در حال حاضر مورد مصرف خانمهای شهرنشین می باشد، از تنوع رنگ و طرح فراوانی برخوردارست، که حالتی مطبوع به آن داده، که من خود اخیراً در ایران شاهد انواع لباس مد اسلامی بودم، که باید اقرار کنم که بسیار زیبا بودند.
البته حجاب مناطق روستائی که همان لباس پوشیدن باستانی ایرانست، که با قوانین اسلامی مسجّل گردیده، همچنان بر جای خود باقیست، و تغییرچندانی نکرده، و خداکند که تغییرنکند، زیرا لباسهای محلی زنان ایران را میتوان از زیباترین البسه از ایندست دانست.
ضمناً بد نیست بدانیم که رعایت حجاب در اسلام، تنها مخصوص زنان نیست و مردان نیز ملزم به رعایت لباس مناسب و پوشیده میباشند.
حال میپردازیم به جایگاه زن در جمهوری اسلامی ایران.
زن در ایران نیز زن است و جایگاه خود را دارد، همانگونه که مرد مردست و جایگاه خود را دارد!
وقتی سخن از جایگاه این یا آن به میان می آید، این سئوال نیز پیش میاید، که مگر کسی جایگاه دیگری را اشغال یا خراب کرده، که حالا می بایست تکلیف جایگاه طرف دیگر معلوم شود؟شاید بتوان گفت بلی! اما نه اینکه مرد ایرانی جایگاه زن در ایران را غصب کرده باشد، بلکه این سؤالیست که بدلیل انحراف اطلاعات بوجود آمده، لذا غیر ایرانیان آنگونه که باید از جایگاه زن در ایران آگاه نیستند، و همانطور که در مبحث حجاب گفتیم، برداشتها بر پایه واقعیتها نمیباشد. در جامعه مدنی امروز جمهوری اسلامی ایران، حقوق سیاسی، قضائی و اجتماعی زن و مرد نسبتاً برابر است، و در جاهائی که تفاوتی هست، بدلیل نفس زن بودن یا مرد بودنست که شرائطی را جدا می سازد، که در سایر ملل نیز مصداق دارد. بدواً لازمست بدانیم که زن در جامعه ایرانی قبل و بعد از اسلام دوشادوش مرد به امور زندگی پرداخته و حضوری محسوس در صحنه تاریخ داشته است.
ساده ترین گواه این مدّعا، همیاری زنان با مردان در امور کشاورزی و تولیدات پشتوانه ای می باشد.
در زندگی سنتی قدیم ایران، که هنوز هم معمولست، خانمها را به هنرشان می سنجند، و وقتی می خواهند از خانمی تعریف کنند، میگویند از هر انگشتش هنری می ریزد، و این هنر در اغلب موارد بصورت تولیداتی مانند فرش و سایر هنرهای دستی بوده، که یا کمک پشتوانه ای هزینه زندگی بوده و یا اینکه بخش اصلی هزینه زندگی را نأمین می نماید.
در قانون اساسی ایران حق فعالیتهای سیاسی و اجتماعی زنان برابر مردانست، و یک خانم هم میتواند حتی رئیس جمهور شود. بسیاری از نمایندگان پارلمان ایران زن هستند، اساتید دانشگاه، دانشمندان، قضات، اطباء و رؤسای بسیاری از ادارات و افسران پلیس را خانمها تشکیل می دهند. جالب اینست که در اغلب ادارات و مؤسساتی که کارهای دفتری دارند، حضور خانمها بیش از آقایانست، تعداد دانشجویان دختر در ایران بیش از دانشجویان پسر است، خانمها در کارخانجات و کارگاههای تولیدی، مشغول به کار هستند.
من خانمهائی را دیده ام که راننده اتوبوس وکامیون راه دور هستند.
خلاصه اینکه خانمها همه جا دوشادوش آقایان کار می کنند و هیچ محدودیتی هم ندارند و اتهام و یا انگ زدن به زنهای ایرانی، به خانه نشینی و دوری از فعالیتهای اجتماعی، افسانه ای بیش نیست.
بد نیست، به یکی دو نکته دیگر هم اشاره کنم؛ خانمهای ایرانی در جریان انقلاب دوشادوش مردان فعالیت نمودند، که تصاویر حضور آنان باقیست. اما از این مهمتر شرکت آنان در جنگ ایران و عراقست، که خانمها بعنوان نیروهای پشت جبهه، در شهر ها و روستاها نقش مهمی در جمع آوری و رسانیدن کمکهای مردمی به جبهه ها ایفا نمودند. سهم قابل توجهی از خدمات پزشکی به عهده خانمها بود.
اما زنان ایرانی از این هم فراتر رفتند و با دیدن آموزشهای سنگین نظامی، عملاً بخشی از دفاع از سرزمینشان را بعهده گرفتند.
لازم است اشاره ای هم به حقوق زن در خانواده ایرانی بشود، که این نیز جزو سئوالات آنهائیست که با ایران آشنائی ندارند. در اینباره هم اخبار انحرافی زیادست، و یکی از دستاویزهای آن، بودن حق (اصولی) طلاق با مرد میباشد، که طرفداران حقوق زن را بر می انگیزد، تا شعارهای آزادیخواهانه سر بدهند.
اشاره به ریزه کاریهای حقوق مدنی و قضائی در اینمورد، از تخصص من بدور است، اما میدانم که طلاق که حقش با مرد است به این سادگیها و بدون رأی مراجع قضائی انجام نمیگیرد!
ظرافتی دیگر اینکه، در اسلام حق قبول ازدواج با زنست و بدون هیچگونه تداخل حقوقی و قضائی دیگران انجام میگیرد، خلاصه اینکه تا عروس خانم ((با اجازه بزرگترها)) بله نگوید، داماد حقی ندارد.
و آخرین مطلب اینکه؛ علیرغم همه تصورات و واقعیات، آمار طلاق در ایران از غرب کمتر است.
نظرات شما عزیزان: